การพัฒนารูปแบบการบริหารจัดการศึกษาตามแนวทางหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนมัธยมหนองเขียด

ผู้วิจัย            นายประจักษ์  บรรยง

สถานที่         โรงเรียนมัธยมหนองเขียด อำเภอชุมแพ  จังหวัดขอนแก่น

ปีการศึกษา      2565

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ  1)  ศึกษาองค์ประกอบของรูปแบบการบริหารจัดการศึกษาตามแนวทางหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโรงเรียนมัธยมหนองเขียด 2) เพื่อพัฒนารูปแบบการบริหารจัดการศึกษาตามแนวทางหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนมัธยมหนองเขียด  3)  เพื่อศึกษาผลการใช้รูปแบบการบริหารจัดการศึกษาตามแนวทางหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนมัธยมหนองเขียด  4)  เพื่อประเมินและปรับปรุงรูปแบบการบริหารจัดการศึกษาตามแนวทางหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนมัธยมหนองเขียด  กลุ่มตัวอย่าง  ผู้วิจัยใช้วิธีการเลือกแบบเจาะจง  (Purposive  Sampling) แบ่งออกเป็น 3  กลุ่ม  กลุ่มแรกคือกลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการศึกษารายกรณี ได้แก่ ผู้บริหารสถานศึกษาและครูผู้สอนบุคลากรผู้รับผิดชอบโครงการ/กิจกรรม จำนวน 19  คน กลุ่มที่ 2 คือผู้บริหารสถานศึกษาและครูผู้สอนบุคลากรผู้รับผิดชอบการดำเนินงานโครงการ/กิจกรรมในโรงเรียนทดลองใช้ตัวอย่างหน่วยการเรียนรู้หลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงที่ทำการเรียนการสอนในระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน จำนวน 24 คน และกลุ่มที่ 3 คือ ผู้บริหารสถานศึกษาและครูผู้สอนบุคลากรผู้รับผิดชอบโครงการ/กิจกรรม จำนวน 19 คน นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1-6   จำนวน 184 คน และผู้ปกครองนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1-6 จำนวน  184 คน  เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูลประกอบด้วย 1) องค์ประกอบของรูปแบบหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง  2) แบบสอบถามเพื่อประเมินรูปแบบ 3) แบบสอบถามความคิดเห็นแบบประเมินความพึงพอใจ และ4) แบบสัมภาษณ์แบบมีโครงสร้าง  ลำดับขั้นตอนการวิจัยและพัฒนาแบ่งออกเป็น 4 ระยะ คือ 1) การศึกษา วิเคราะห์ข้อมูลพื้นฐาน ร่างรูปแบบการบริหารจัดการศึกษาตามแนวทางหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนมัธยมหนองเขียด คือ PPFERE Model ซึ่งมี 6  ขั้นตอน คือ ขั้นเตรียมการ (Preliminary) ขั้นดำเนินการ (Processing)  ขั้นติดตามแนะนำ (Follow – Up  recommendation)  ขั้นประเมินผล (Evaluation  Process)  ขั้นรายงานผล (Report  results)  และขั้นขยายผล (Extension  Step)  ระยะที่  2  การออกแบบและพัฒนา (ร่าง)  รูปแบบการบริหารจัดการศึกษาตามแนวทางหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนมัธยมหนองเขียด ระยะที่ 3 การนำรูปแบบการบริหารจัดการศึกษาตามแนวทางหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนมัธยมหนองเขียดไปใช้ ระยะที่ 4 การประเมินการใช้รูปแบบการบริหารจัดการศึกษาตามแนวทางหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนมัธยมหนองเขียด สถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์ข้อมูล ประกอบด้วย ค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน

ผลการวิจัยพบว่า

1.   องค์ประกอบของรูปแบบการบริหารจัดการศึกษาตามแนวทางหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนมัธยมหนองเขียด  จะบริหารและจัดการศึกษาได้ดี ต้องมีองค์ประกอบ  2  ส่วน  คือ  ส่วนแรก  ได้แก่ องค์ประกอบของรูปแบบที่นำมาใช้ในการบริหารจัดการศึกษา  ประกอบด้วย  1) หลักการของการบริหารจัดการศึกษา 2) จุดมุ่งหมาย 3) การจัดองค์การ 4) การดำเนินการ  5) ตัวชี้วัดความสำเร็จ 6) การนำรูปแบบใช้ (PPFERE Model)  และ7)เงื่อนไขความสำเร็จ  และ ส่วนที่  2 ได้แก่ องค์ประกอบด้านการบริหารจัดการศึกษา ประกอบด้วย 1) การบริหารและจัดการศึกษา 2) การปรับปรุงและพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษา 3)การจัดกระบวนการเรียนการสอนตามหลักสูตรสถานศึกษา 4)การจัดบรรยากาศและสภาพแวดล้อมที่เอื้ออำนวยต่อการจัดการเรียนรู้ 5)การมีส่วนร่วมของผู้ปกครอง  ชุมชน  และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง  6) การนิเทศติดตาม ประเมินผลและรายงานผล 7) การประชาสัมพันธ์และการสร้างเครือข่าย  และ8)คุณภาพนักเรียนตามลักษณะความมีชีวิตพอเพียง คือ ความพอประมาณ มีเหตุผล และมีภูมิคุ้มกันที่ดี

2) ผลการพัฒนารูปแบบการบริหารจัดการศึกษาตามแนวทางหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนมัธยมหนองเขียด พบว่า  องค์ประกอบของรูปแบบกับการบริหารและการจัดการศึกษาความสอดคล้องทุกองค์ประกอบ รูปแบบการบริหารจัดการศึกษาตามแนวทางหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโรงเรียนมัธยมหนองเขียด  มีความเหมาะสมและความเป็นไปได้โดยรวม  อยู่ในระดับมากที่สุด  ผู้บริหารสถานศึกษาโรงเรียนมีความรู้  ความเข้าใจอย่างถูกต้อง  และตระหนักถึงความสำคัญในหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงและ โรงเรียนส่งเสริมและสนับสนุนให้นักเรียนเข้าร่วมกิจกรรมที่เกี่ยวกับการอนุรักษ์และสืบสานวิถีชีวิตวัฒนธรรม ประเพณี และภูมิปัญญาท้องถิ่น  มีจัดโครงการและกิจกรรมเพื่อส่งเสริมการปฏิบัติตนและการดำเนินชีวิตตามแนวหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง  โรงเรียนมีการบูรณาการหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในกิจกรรมพัฒนาผู้เรียนอย่างหลากหลาย และ โรงเรียนส่งเสริมและสนับสนุนให้นักเรียนเข้าร่วมกิจกรรมส่งเสริมความมีระเบียบวินัย  ความสามัคคี และการอยู่ร่วมกันอย่างเป็นสุขของคนในสังคม ส่งเสริมการปฏิบัติตนเป็นแบบอย่างตามแนวหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของผู้บริหารสถานศึกษา  ครู  บุคลากรในโรงเรียน นอกจากนี้โรงเรียนมีการขยายผลและเผยแพร่หลักการดำเนินชีวิตตามแนวหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงผ่านนักเรียนสู่บุคคลในครอบครัวและ ครูในโรงเรียน นำผลที่ได้ไปใช้ปรับปรุงการเรียนการสอนของตนในรูปแบบของการวิจัยในชั้นเรียน  ผู้บริหารสถานศึกษาและครูผู้สอนบุคลากรผู้ที่รับผิดชอบโครงการ/กิจกรรม มีความคิดเห็นต่อโครงการโดยภาพรวมอยู่ในระดับมากที่สุด เมื่อพิจารณาเป็นรายการ พบว่า ทุกข้ออยู่ในระดับมากถึงมากที่สุด เมื่อเทียบกับเกณฑ์ พบว่าผ่านเกณฑ์ทุกรายการ

3) ผลการทดลองใช้รูปแบบการบริหารจัดการศึกษาตามแนวทางหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนมัธยมหนองเขียด พบว่า นักเรียนมีระดับผลการเรียนโดยรวมเฉลี่ยสูงขึ้น และผู้บริหารสถานศึกษาและครูผู้สอนบุคลากรผู้รับผิดชอบโครงการ/กิจกรรม นักเรียน และผู้ปกครองมีความคิดเห็นและความพึงพอใจต่อโครงการ โดยภาพรวมอยู่ในระดับมากที่สุด เมื่อพิจารณาเป็นรายการ พบว่า ทุกข้ออยู่ในระดับมากถึงมากที่สุด เมื่อเทียบกับเกณฑ์ พบว่าผ่านเกณฑ์ทุกรายการ

4. 4.  รูปแบบการบริหารจัดการศึกษาตามแนวทางหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนมัธยมหนองเขียด   1)  หลักการจัดต้องยึดผู้เรียนเป็นศูนย์กลาง  มียุทธศาสตร์ที่อยู่บนพื้นฐานการรู้จักตนเอง  การช่วยเหลือตนเอง  การช่วยเหลือซึ่งกันและกัน  และการสร้างเครือข่าย  หลักความพอประมาณ  ความมีเหตุผล  และการมีภูมิคุ้มกันที่ดี ภายใต้เงื่อนไขการมีความรู้และคุณธรรม และมิติเศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดล้อม มีความสมดุล พร้อมรับการเปลี่ยนแปลง  สอดคล้องกับภูมิสังคม  และโรงเรียนต้องเป็นองค์กรแห่งการเรียนรู้  (Learning Organization)  2)  จุดมุ่งหมาย  เพื่อให้การจัดการศึกษาเป็นไปอย่างมีมาตรฐาน   มีประสิทธิภาพและประสิทธิผล  ส่งผลสู่การดำเนินชีวิตตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพียงของผู้บริหาร  ครู  และบุคลากรทางการศึกษาอย่างตอเนื่องและยั่งยืน  3)  การจัดองค์การ  ยึดหลักการมีส่วนร่วม  และเน้นการทำงานเป็นทีม  4)  การดำเนินการ  มีดังนี้ การบริหารและจัดการศึกษาการพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษา  การจัดการเรียนการสอน  การจัดบรรยากาศและสภาพแวดล้อม  การนิเทศ  ติดตาม  ประเมินผลและรายงานผล  และการประชาสัมพันธ์และการสร้างเครือข่าย  5) ตัวชี้วัดความสำเร็จ  ได้แก่  โครงสร้างการบริหาร  แผนปฏิบัติการ  หลักสูตรสถานศึกษาแผนการจัดการเรียนรู้ จำนวนกิจกรรมพัฒนาผู้เรียน  จำนวนแหล่งเรียนรู้  ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียนและรายงานการประเมินตนเอง  6)  การนำรูปแบบไปใช้ในโรงเรียน  มียุทธศาสตร์  ขั้นตอน  วิธีการอย่างเป็นระบบ ดำเนินการตามขั้นตอน คือ ขั้นเตรียมการ  ขั้นดำเนินการ  ขั้นติดตาม  แนะนำ  และขั้นประเมินผล รายงานผล  และขยายผล  7)  เงื่อนไขความสำเร็จ  ได้แก่ ผู้บริหารสถานศึกษา  ครู  และนักเรียนต้องมีความรู้  ตระหนักในความสำคัญของหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง  มีคุณธรรม  จริยธรรม  ประพฤติตน  เป็นแบบอย่างที่ดี  ผู้บริหารต้องมีความรู้  ความสามารถในการบริหารและจัดการศึกษา โดยมุ่งประโยชน์สูงสุดที่นักเรียน  และให้ความสำคัญกับชุมชน